فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل برون شهری خراسان رضوی | حمل ونقل جاده ای، لبه پرتگاه
ناوگان حمل ونقل برون شهری خراسان رضوی علاوه بر بحران فرسودگی با چالش واردات نیز روبه روست.
رعنا جاوید | شهرآرانیوز؛ در همه ایام سال زائران هم‌وطن و خارجی‌ها را دعوت می‌کنیم که به مشهد سفر کنند. سور و ساتش را هم در شهر فراهم می‌کنیم؛ محل اقامت و غذاخوری و هزار کار دیگر، اما بالاخره باید راهی باشد که آسوده به خانه برگردند یا خیر؟ نه‌تنها برگشتن، بلکه به سلامت و با خاطره رفتن، مهم‌تر است.
آن وقت یادمان می‌افتد بپرسیم حمل‌ونقل جاده‌ای که مخاطب بیشتری دارد و مربوط به قشر ضعیف‌تری است، در چه وضعیتی قرار دارد؟ ناوگان حمل‌ونقل برای طی‌کردن مسیر پرفرازونشیب جاده‌ای که چندین گزارش از اوضاع بیمارگونه آن نوشته‌ایم، آیا جانی دارند یا فرسودگی دامن آنها را هم گرفته است؟
تعدادشان با حجم ورودی مسافران ایام اربعین و نوروز تناسبی دارد یا به‌سختی روز‌ها را سپری می‌کنند؟ اظهارنظر‌های کشوری را که دنبال می‌کنیم، آمار ۷۰ درصدی اتوبوس‌های با عمر بیش از پانزده‌سال را می‌خوانیم و کمبود دست‌کم ۵ هزار دستگاه اتوبوس در کشور. فرارسیدن روز ایمنی و حمل‌ونقل و نزدیک‌شدن به ایام دهه کرامت فرصتی است که وضعیت ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای را بررسی کنیم؛ البته که جز آگاهی از اوضاع وخیم و نگران‌کننده چیز دیگری نصیبمان نمی‌شود.
اوضاع بحرانی است
ناگفته پیداست بسیاری از آن‌هایی که از اتوبوس و مینی بوس برای سفر‌های برون شهری استفاده می‌کنند، توان پرداخت بلیت‌های میلیونی هواپیما و قطار را ندارند که با توجه به حجم این گروه باید به وضعیت ناوگان حمل ونقل عمومی توجه کرد. برای آگاهی از اینکه اوضاع شبکه حمل ونقل جاده‌ای استان چگونه است، با مجتبی یعقوبی، رئیس اداره مسافر اداره کل راهداری و حمل ونقل جاده‌ای استان، گفت‌و‌گو می‌کنیم.
او که به گفته خودش برای پیگیری امور مربوط به فراهم کردن مقدمات سفر‌های اربعین به تهران سفر کرده است، با ابزار تأسف از وضعیت کنونی ناوگان می‌گوید: بخش ما حال عمومی خوبی ندارد و اوضاع به نوعی بحرانی است. براساس آمار سال گذشته، ۶ هزارو ۳۰۰ دستگاه خودرو عمومی شامل سواری، مینی بوس و اتوبوس در اختیار داریم که ۱۵۲۷ دستگاه مربوط به ناوگان اتوبوس است. از آنجا که وقتی موضوع سفر به میان می‌آید تمرکز‌ها بیشتر بر اتوبوس است، باید اعلام کنم میانگین سنی اتوبوس‌های ما در استان ۱۱/۱۶ سال است.
یعنی به سن فرسودگی رسیده‌ایم. حوادثی مانند واژگونی اتوبوس شهر کرمان ناشی از فرسودگی ناوگان بود و همین طور حوادث مشابه دیگر. سهم ناوگان عمومی در حوادث جاده‌ای ناچیز و حدود ۲ درصد است، اما باز هم باید اقداماتی در زمینه بهبود اوضاع انجام شود.
فرسودگی ناوگان وقتی خودش را نشان می‌دهد که یعقوبی از تعداد اتوبوس‌هایی سخن می‌گوید که قادر به انجام سفر‌های خارج از استان هستند: از این تعداد، نزدیک به ۷۰ درصد اتوبوس‌ها مشغول سرویس دهی داخل استان هستند. زیرا با توجه به هزینه زیاد نگهداری و فرسودگی، برای سرمایه گذار سفر برون استانی توجیهی ندارد. متوسط مسافت طی شده اتوبوس‌های ما در استان ۳۹۵ کیلومتر در روز است و اتوبوس‌ها خواب ندارند، اما باز هم وضعیت همین است.
او درباره جایگاه استان در کشور هم می‌گوید: با این وضعیت، استان ما در تعداد خروجی مسافر در کشور رتبه اول و در بحث ناوگان مسافربری رتبه دوم را دارد. چندسال است به صورت رسمی واردات نداشته‌ایم، درحالی که دستگاه خدمت رسان هستیم و از دستگا ه‌های دیگر بار‌ها مطالبه کرده‌ایم که در موضوع واردات به ما کمک کنند. چالش دوم ما این است که تولید داخلی خاصی هم نداریم و اگر هم هست، جوابگوی این حجم از تقاضا نیست. می‌گویند اتوبوس تولید داخل داریم، اما بیشتر در حوزه درون شهری فعالیت می‌کند و کمکی به ما نکرده است.
توجیه اقتصادی ندارد
رئیس اداره مسافر اداره کل راهداری و حمل ونقل جاده‌ای استان به تعداد مسافر‌های خروجی در ایام شلوغ و مناسبتی اشاره می‌کند و می‌گوید: در ایام طرح نوروزی که از بیست وپنجم اسفند تا پانزدهم فروردین امسال انجام شد، در حوزه جاده‌ای ۳۵ هزار سفر داشتیم و ۵۳۸ هزار مسافر در این مدت از شهر مشهد خارج شده‌اند. دو طرح عمده ملی و مذهبی داریم که یکی نوروز است و دیگری اربعین و دهه آخر صفر و ما این امکان را داریم که سالانه به ۱۶ میلیون نفر مسافر از مبدأ استان خدمات بدهیم.
یعقوبی در پاسخ به اینکه مسئولان بالادستی و کشوری چه نقشی در حل مشکل می‌توانند داشته باشند، می‌افزاید: در جلسه‌ای که با وزیر راه داشتیم، پیگیر مطالبات صنفی بودیم و اینکه تسهیلاتی برای واردات در نظر بگیرند و به بخش خصوصی بپردازند که سرمایه گذاری در این حوزه توجیه پذیر شود. اینکه فردی اتوبوس را به مبلغ ۳۰ میلیارد تومان بخرد و در این جاده‌ها به کار بگیرد، هیچ توجیه اقتصادی ندارد. این افراد با عشق کار می‌کنند، وگرنه پای سود در میان نیست.
او به بودجه تعمیرات هم اشاره می‌کند که بسیار محدود است: براساس تسهیلات تبصره ۱۸ قانون بودجه، کمک هزینه اندکی برای تعمیرات ناوگان در نظر گرفته می‌شود. بر این اساس به استان ما ۳۶ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان برای سال ۱۴۰۴ تعلق گرفته است که باید امسال بین ناوگان توزیع کنیم. شما حساب کنید این مبلغ خیلی محدود چگونه باید تقسیم شود. یکی از مسائلی که در حال پیگیری هستیم، همین تسهیلات است که با توجه به میزان تقاضای مسافر در استان، باید افزایش پیدا کند.
دهه آخر صفر مشکل خواهیم داشت
لازم بود برای تکمیل آگاهی از وضعیت و مشکلات ناوگان حمل ونقل برون شهری از نماینده صنف آنان هم بشنویم. سیدهاشم بنی هاشمی به عنوان دبیر کانون شرکت‌ها و مؤسسات حمل ونقل کشور و رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایی و حمل ونقل مسافر استان نه تنها مشکلات را اساسی و اوضاع را وخیم می‌داند، بلکه معتقد است به زودی و برای مناسبت‌هایی همچون دهه آخر صفر شاهد بروز مشکلات بیشتری برای مسافران خواهیم بود.
او چالش مهم حوزه خود را واردنشدن ناوگان جدید می‌داند و توضیح می‌دهد: پنج سال است که به رغم مصوبه‌ها حتی یک دستگاه اتوبوس جدید وارد استان نشده است. با توجه به حجم مسافر باید در هرسال دویست دستگاه اتوبوس جدید اضافه شود، اما نه تنها وارداتی انجام نشده است، بلکه ارز دولتی هم به آن تخصیص داده نمی‌شود.
وزارت صمت چالش‌هایی برای واردات ناوگان ایجاد کرده است و اصلا اجازه واردات به ما نمی‌دهند. ما به کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی، سازمان راهداری و هر نهادی که می‌توانسته است کاری انجام بدهد، نامه زده‌ایم و درخواست کرده‌ایم، ولی متأسفانه تا این لحظه هیچ اتفاقی نیفتاده است. عمر ناوگان ما در استان به شانزده سال و به سن فرسودگی رسیده‌ایم.
او ادامه می‌دهد: این کمبود شامل همه کشور است، ولی تعدادی از شرکت‌های دولتی (یا به طور مشخص یک شرکت) برای خودش اتوبوس وارد کرده و با امتیاز دولتی توانسته است امور خود را پیش ببرد. واردات اتوبوس فرایندی زیرمجموعه شرکت‌های حمل ونقل است، اما عده‌ای دلال اتوبوس‌ها را می‌خرند و وارد می‌کنند و به قیمت‌های نجومی می‌فروشند. اکنون یک دستگاه اتوبوس بین شهری صفر مدل ۱۴۰۳ با قیمت ۴۰ میلیارد تومان فروخته می‌شود. سرمایه گذار قدرت خرید ندارد و از حوزه حمل ونقل خارج می‌شود.
متأسفانه سرمایه گذار‌های اصلی خارج شده‌اند و تعداد زیادی دلال باقی مانده‌اند که خودرو‌ها را به قیمت‌های هنگفت خرید و فروش می‌کنند. نه فقط اتوبوس ها، بلکه مینی بوس‌ها هم سن فرسودگی ۲۳ سال دارند و این افتضاح است؛ درحالی که مینی بوس با این وضعیت جاده‌ها باید ۱۰ سال در چرخه باشد. خودرو سواری کرایه با عمر هفت و هشت سال در جاده‌ها تردد می‌کند که آن هم فرسوده است.
دبیر کانون شرکت‌ها و مؤسسات حمل ونقل کشور درباره اینکه علت این بی مهری‌ها چیست، می‌گوید: رانت و مافیا در کار است. درخواست کردیم ارز دولتی بدهند، اما گفتند با ارز صادرات اتوبوس وارد کنید. مگر حمل ونقلی‌ها صادراتچی هستند؟! ما فقط می‌خواهیم به مردم خدمت بدهیم. قشر ضعیف مردم از اتوبوس استفاده می‌کنند.
نرخ بلیت ما ثابت است و حتی در ایام شلوغ هم افزایش پیدا نمی‌کند، درحالی که در ایام شلوغی نرخ هواپیمای مشهد-تهران ثانیه‌ای بالا می‌رود. ما خدمات می‌دهیم و دولت باید به ما وام با درصد پایین بدهد. قیمت اتوبوس باید ۱۰ میلیارد تومان تمام شود، نه ۴۰ میلیارد تومان. اگر قرار است با این مبلغ خودرو بخریم، باید نرخ بلیت اتوبوس هم پنج برابر شود. اما اکنون به عنوان مثال بلیت اتوبوس بیست وپنج نفره وی آی پی مشهد به تهران ۶۵۰ هزار تومان و بلیت اتوبوس چهل وچهارنفره ۳۹۰ هزار تومان است.
بخش خصوصی مردانگی می‌کند
بنی هاشمی یادآور می‌شود: اگر به این مشکلات رسیدگی نشود، ناوگان فرسوده آمار مرگ ومیر جاده‌ای را بالا می‌برد. وزارت کشور برای اتوبوس‌های درون شهری وام‌های بلاعوض تخصیص داده است و خیلی از سازمان‌ها مثل شهرداری گرفته‌اند. یعنی ۷۰ درصد قیمت اتوبوس را وام می‌دهند، ولی ما در زمینه اتوبوس‌های برون شهری چنین امتیازی نداریم.
او باز هم به اوضاع بحرانی اشاره می‌کند و می‌افزاید: حمل ونقل درحال ازبین رفتن است. اکنون اگر مسافر جابه جا می‌شود، فقط حمایت بخش خصوصی را دارد و مالکان، راننده‌ها و شرکت‌های حمل ونقل مردانگی می‌کنند. اگر حمایت آنها نبود، حمل ونقل جاده‌ای همین حالا بدون هیچ یارانه و امتیازی زمین گیر بود. اگر سازمان یا نهادی برای ما خرجی کرده است، اعلام کند. یک جفت لاستیک با کیفیت خوب ۹۰ میلیون تومان و لاستیک چینی ۴۰ میلیون تومان است.
می‌گوییم براساس فرمایش‌های رهبر معظم انقلاب در سال ۱۴۰۴ باید از بخش خصوصی حمایت شود، ولی متأسفانه هیچ حمایتی نمی‌بینیم. مطمئن باشید برای ایام اربعین امسال به مشکل برمی خوریم. چون ناوگان فرسوده ما نمی‌تواند برود و به سرعت برگردد. از همین حالا اعلام می‌کنیم که مشکل جدی داریم و تقاضای مسافر را نمی‌توانیم برآورده کنیم. چون هیچ کمکی به ما نکرده‌اند. ما با مردم تعامل کردیم که افزایش قیمت نداشته باشیم، درحالی که قطار و هواپیما حمایت دولتی دارد و هر روز گران‌تر می‌شود. مالک و راننده را زیرفشار گذاشته‌ایم و هرچه مشکلات آنان بیشتر شود، حمل ونقل بیشتر دچار رکود خواهد شد.
بحران فرسودگی ناوگان
مجتبی یوسفی، عضو کمیسیون عمران مجلس، با اشاره به افزایش واژگونی اتوبوس‌ها در جاده ها، گفته است: ناوگان حمل ونقل عمومی کشور با بحران فرسودگی روبه روست. همچنین در یک دهه گذشته تعداد اتوبوس‌های فعال در بخش برون شهری از ۱۵هزار دستگاه به کمتر از ۷هزارو۱۰۰دستگاه رسیده است و همه شان عمری بین ۱۰تا۱۵سال دارند.
اگر قانون واردات اتوبوس با جدیت پیگیری نشود و تعداد ناوگان اتوبوسی فعال کشور روز به روز کاهش یابد، بی شک در آینده نزدیک حوادث ناگوار جاده‌ای افزایش می‌یابد. زیرا ناوگان جاده‌ای کنونی نیز فرسوده است. اگر امروز مجوز واردات یا تولید اتوبوس صادر شود، یک سال زمان خواهد برد تا این ناوگان وارد چرخه فعالیت شود.
چه کسی پاسخگوست؟
قرار بود از آمادگی استان برای ورود و خروج زائران در ایام دهه کرامت آگاه شویم، اما با اوضاع وخیم شبکه حمل ونقل روبه رو شدیم و ابراز نگرانی از آینده نزدیک. سؤال‌های بسیاری باقی مانده است که معلوم نیست میان مدیران و مسئولان متعدد باید از چه کسی پرسید، وقتی پای مافیا و رانت در میان باشد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
